Պլեճ, եղինջի ապուր ու մարինացված սինդրիկ․ Լոռու մարզի ավանդական խոհանոցը
Ազգային խոհանոցը ձևավորվում է դարերի ընթացքում և հանդիսանում է ազգային նկարագրի վառ օրինակ: Բազմաթիվ զբոսաշրջիկներ ճանապարհորդության ընթացքում կարևորում են համեղ սնվելը և իհարկե ազգային խոհանոցի առանձնահատկություններով համեմում են իրենց հիշողությունները:
Լոռու մարզի խոհանոցն ունի ճանաչման խնդիր հենց հայ ժողովրդի կողմից, ուստի հարկավոր է նաև ներքին զբոսաշրջության մեջ կիրառել այնպիսի տուրեր, որոնց միջոցով կբացահայտվի և տարածում կգտնի Հայաստանի հյուսիսային մարզերից մեկի խոհանոցային արվեստը: Լոռու մարզի խոհանոցը պահպանել է հայկական խոհանոցի
ընդհանուր դիմագիծը, սակայն ունի որոշ յուրահատկություններ: Հետազոտության ընթացքում կատարված հարցումների արդյունքում արձանագրվել են մի քանի ուտեստներ, որոնք հիմնականում բնորոշ են Լոռու մարզին:
Դրանք ներկայացված են ստորև.
ՀԱՑԻ ԽԱՇՈՒ
— Հացը խորանարդաձև կտրատում և չորացնում են: Սոխեռածը լինելուընթացքում կաթսայի մեջ ավելացնում են 1 բաժակ ջուր: Մասսան համեմում են աղով ևմանր կտրատած համեմով: Եռալուց հետո անընդհատ խառնելով ավելացնում են հարած ձու: Թողնում են 10 րոպե եփի: Մատուցելուց 5 րոպե առաջ կաթսան կրակի վրայից վերցնում են և ավելացնում նախապես պատրաստած հացի կտորները:
ՀՈՆՈՎ ԱՊՈՒՐ
— Հոնը քիչ ջրով եռացնում են և թողնում մի քիչ հովանա: Այնուհետև փլավքամի մեջ տրորում են մինչև կորիզների առանձնանալը: Ստացվում է համասեռ թանձր զանգված: Մասսայի մի մասի մեջ անընդհատ հարելով ավելացնում են ալյուր, և խառնում մնացած զանգվածին: Ավելացնում են շաքարավազև դնում կրակին: Մատուցվում է սառը վիճակում:
ԽԱՇԻԼ
— Ջուրը համեմում են աղով և կրակի վրա անընդհատ խառնելով ավելացնում փողինձը (բոված, աղացած հացահատիկ): Պետք է եփել այնքան, մինչև համասեռ զանգված ստացվի: Լցնում են ափսեների մեջ և
վրան դնում մի կտոր կարագ:
Խորոված կարտոֆիլ / ՊԼԵՃ — Կարտոֆիլը կեղևազրկում են և օղակաձև կտրատում (կամլավ լվանում և առանց կևեղազրկելու կտրատում): Տաք վառարանի վրա աղ են ցանում, և կտրտած կարտոֆիլը շարում վրան, և նորից աղ ցանում: Երկու կողմը համաչափ խորովելուց հետո կարելի է ճաշակել: Պլեճը պետք է ուտել տաք վիճակում:
ՄԱՐԻՆԱՑՎԱԾ ՍԻՆԴՐԻԿ
— Սինդրիկը խաշում են, հանում տաք ջրից և դնում հոսող ջրի տակ, որ պահպանի կանաչ գույնը: Աղաջուրը լցնում են վրան: Կարելի է համտեսել հաջորդ օրը:
ԼԱՎԱՇՈՎ ՄՈԹԱԼ
— Մոթալի պատրաստման ձև`մանրացրած պանիրը, մանրացրած թել-պանիրը (ջիլ), քամած կաթնաշոռը, քամած մածունը խառնում են և համեմում աղով, ըստ ճաշակի: Ստացված զանգվածը լցնում են կավե սափորի մեջ, գլխիվայր շրջում և պահում սառը վայրում առնվազը 10 օր: Լավաշը բացում են, մոթալը լցնում են վրան, փաթաթում և համտեսում:
ԵՂԻՆՋԻ ԱՊՈՒՐ
— Կաթսայի մեջ սոխեռած են անում, ավելացնում ջուր, խորանարդաձև կտրտած կարտոֆիլ: Կիսաեփ վիճակում ավելացնում են եղինջ: Թողնում են 5 րոպե եռա:
Եփման վերջին րոպեներին ավելացնում են հարած ձու, կտրտած համեմ և աղ:
Ճաշատեսակը հնարավոր է պատրաստել նաև չորացրած եղինջից, որը պետք է նախապես թրջել տաք ջրի մեջ:
ԱՎԵԼՈՒԿ ԱՂՑԱՆ
— Նախապես չորացրած եփում խաշում են տաք ջրով և մանր կտրատում: Կաթսայի սոխեռածին ավելացնում են կտրտած ավելուկը և տապակում 5-10 րոպե, այնուհետև ավելացնում են աղ և համեմունքներ: Մատուցում են մածուն-սխտորով:
ՆԱՊԱՍՏԱԿԻ ԽՈՐՈՎԱԾ
— Նապաստակի միսը համեմում են աղով, ուրցով/քոնդարով և սոխով: Միսը մի
քանի տեղից ծակծկում են պատառաքաղով: Թողնում են 20 րոպե: Շարված շշերը իջեցնում են թոնիրի մեջ: 1 ժամ եփելուց հետո հանում են թոնրից, սոխ և կտրտած համեմ ցանում վրան և մատուցում:
«Լոռու մարզում զբոսաշրջության զարգացման հնարավորությունների հետազաոտություն» (հատված զեկույցից)
Տեղեկությունները՝ «Հայկական խոհանոցային ավանդույթների զարգացման ու պահպանման» հասարակական կազմակերպության անդամ, խոհարար Գարեգին Օհանյանի
